Cách mạng Công nghiệp 4.0 không chỉ diển ra trên toàn thế giới mà các nước phát triển điển hình như Đức, Nhật Bản, Anh, Hoa Kỳ… đã phát triển mạnh mẽ nhờ nắm bắt thời cơ để thúc đẩy sản xuất thông qua việc thực hiện công nghiệp hóa từ rất sớm. Nhận diện thấy sự phát triển của Cách mạng công nghiệp 4.0 ngành cơ khí Việt Nam nhận thức thấy sự phát triển công nghệ đây là cơ hội cũng là thách thức của ngành cơ khí Việt Nam phát triển bền vững trong bối cảnh cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0
Với những thành tựu của Cách mạng công ghiệp 4.0 đã tạo ra cho ngành cơ khí Việt Nam nhiều cơ hội và thách thức. Những cơ hội đó phải kể đến như:
Một là cho phép doanh nghiệp cơ khí tiếp cận thông tin, tiếp cận tri thức, tiếp cận các công nghệ tiên tiến…
Hai là đột phá về công nghệ mới giúp giảm mạnh chi phí chế tạo và vận hành rô bốt, giảm mạnh chi phí sản xuất của công nghệ sản xuất đắp dần (công nghệ in 3D), do đó làm tăng khả năng ứng dụng rô bốt, công nghệ đắp dần thay thế công nghệ cắt gọt trong sản xuất cơ khí đối với những nước có tiềm lực kinh tế hạn chế như Việt Nam.
Ba là Cách mạng công nghiệp 4.0.là cơ hội để Việt Nam “đi tắt đón đầu”. Ngành Cơ khí nước ta chưa phát triển, quy mô còn nhỏ nên quán tính nhỏ, sự rủi ro xảy ra có thể không gây tổn thất quá lớn.
Bốn là lao động ngành Cơ khí có tố chất ham học hỏi và nhanh nhạy, dễ thích ứng với cái mới, cho nên rất dễ dàng thích ứng với những cơ hội, công nghệ mới đến từ Cách mạng công nghiệp 4.0.,
Năm là nâng cao trình độ, sáng tạo và nắm bắt công nghệ tiên tiến để ứng dụng, với việc tiếp cận nhanh nhạy và ứng dụng linh hoạt những thành tựu của Cách mạng công nghiệp 4.0.,
Sáu là ngành cơ khí nước ta sẽ có nhiều cơ hội trong việc nâng cao trình độ công nghệ, tăng năng suất, rút ngắn thời gian đưa sản phẩm ra thị trường, sản xuất được những sản phẩm có chất lượng, giá cả cạnh tranh… qua đó, làm thay đổi phương thức quản lý, quản trị trong sản xuất cơ khí.
Bên cạnh cơ hội, CMCN 4.0 cũng mang lại nhiều thách thức cho ngành Cơ khí Việt Nam, đó là:
Một là doanh nghiệp cơ khí trong nước hiện nay đang phải đương đầu với nhiều thách thức, sức cạnh tranh yếu hơn so với doanh nghiệp cơ khí các nước trong khu vực và trên thế giới
Hai là thách thức với các doanh nghiệp cơ khí của Việt Nam khó khăn về thị trường, các sản phẩm chưa đa dạng và phong phú so với các nước như Trung Quốc, Ấn Độ và các nước khác. Việc mở rộng thị trường vẫn còn nhiều khó khăn do thiếu thông tin về thị trường.
Ba là nhiều doanh nghiệp còn bị động với các xu thế phát triển mới, chưa sẵn sàng chuyển hướng mô hình tổ chức kinh doanh, trong đó, áp lực cạnh tranh ngày càng gay gắt và đứng trước áp lực về nguồn lực đầu tư để chuyển đổi, đổi mới sáng tạo, đột phá.
Bốn là thị trường trong nước, các doanh nghiệp cơ khí cũng khó có thể tham gia được vào các dự án đầu tư lắp đặt trang thiết bị trong các ngành thép, hóa chất, năng lượng, chủ yếu do thiếu hệ thống kiểm định chất lượng sản phẩm theo tiêu chuẩn quốc tế.
Năm là các doanh nghiệp sản phẩm cơ khí trong nước cũng chưa xây dựng được thương hiệu và được nhiều khách hàng tiềm năng biết đến. Hơn nữa, các cam kết tự do thương mại cũng tạo áp lực đối với doanh nghiệp trong nước khi hàng rào thuế quan bảo hộ sản xuất trong nước bị gỡ bỏ.
Sáu là nguyên phụ liệu cho ngành Cơ khí chủ yếu là sắt thép và các loại hợp kim màu, hầu hết các nguyên phụ liệu này trong nước chưa sản xuất được nên phải nhập khẩu.
Bẩy là vai trò của hiệp hội ngành nghề chưa phát huy hiệu quả, chưa thu hút được sự tham gia của các doanh nghiệp cơ khí và chưa liên kết chặt chẽ được các doanh nghiệp thành viên với nhau.
Vì vậy nguyên nhân dẫn đến những thách thức ở trên do các doanh nghiệp cơ khí trong nước hầu hết đều có quy mô sản xuất nhỏ, trình độ công nghệ trung bình, chưa khẳng định được năng lực thị trường, các doanh nghiệp cơ khí của Việt Nam chủ yếu là gia công lại theo đơn đặt hàng các doanh nghiệp FDI.
Doanh nghiệp Việt Nam chủ yếu chỉ rắp ráp để tiêu thụ tại chỗ, mức độ liên kết và hợp tác còn thấp, không phát huy được sức mạnh của phân công và hợp tác sản xuất, vốn cố định cho sản xuất trong cơ khí thường lớn, vòng vay vốn lưu động lại thấp, do đó doanh nghiệp cơ khí khó huy động được vốn, các dự án về cơ khí vì thế cũng kém hấp dẫn đối với các ngân hàng thương mại hơn so với các dự án thuộc lĩnh vực khác.
Bởi vậy, các doanh nghiệp cần nhận thức đầy đủ thách thức, cơ hội mà bối cảnh toàn cầu hóa và cách mạng công nghiệp 4.0 mang lại. doanh nghiệp cần học hỏi, tiếp nhận quy trình quản lý tiên tiến để giảm giá thành sản xuất, tăng sản lượng, năng suất, hiệu.
Hiệp hội cơ khí cũng là cầu nối giữa các doanh nghiệp trong nước chia sẻ những thành công của các doanh nghiệp lớn với các doanh nghiệp nhỏ. Hiệp hội cũng là nơi kết nối nhưng doanh nghiệp trong nước với các doanh nghiệp FDI.
Bài: Trung tâm Nghiên cứu, Tư vấn Kinh tế và Kinh doanh